Kupowanie długów to temat, który wzbudza coraz większe zainteresowanie zarówno wśród firm, jak i osób prywatnych. Jest to rozwiązanie, które pozwala na odzyskanie części należności przez wierzyciela, a jednocześnie stwarza możliwość zysku dla nabywcy długu. W tym artykule postaramy się przybliżyć mechanizmy działania rynku kupowania długów, wytłumaczyć, dlaczego firmy decydują się na takie transakcje oraz jakie regulacje prawne towarzyszą tym operacjom.

Po co firmy kupują długi? – Mechanizmy i powody

Kupowanie długów to proces, w którym wyspecjalizowane firmy, często działające jako fundusze sekurytyzacyjne, nabywają od wierzycieli portfele długów. Głównym powodem takiej operacji jest zysk – nabywca długu może odzyskać większą część należności niż kwota, którą zapłacił za dług. Ponadto dla firm windykacyjnych, które dysponują zaawansowanymi narzędziami i zasobami do ściągania długów, to sposób na rozszerzenie swojej działalności. Dla wierzycieli, sprzedaż długów to często możliwość szybkiego pozbycia się problemu zalegających należności.

Legalne kupowanie długów – na czym polega?

Kupowanie długów jest procesem w pełni legalnym, pod warunkiem, że przeprowadzany jest zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. Przede wszystkim transakcja taka musi być formalnie udokumentowana poprzez umowę cesji wierzytelności, która przenosi prawo do żądania spłaty długu z pierwotnego wierzyciela na nabywcę. Warto zaznaczyć, że nabywca długu nabywa go zazwyczaj za kwotę niższą niż jego pełna wartość nominalna, co daje mu przestrzeń do zarobku na późniejszej windykacji.

Nie potrzeba zatem zgody dłużnika na to, aby jego dług został sprzedany. Chodzi o długi wymagalne, których płatność już minęła. Trochę inaczej wygląda z wierzytelnościami, które mają powstać w przyszłości. Dla przykładu można podać sytuację, w której konsument zawiera umowę pożyczki ratalnej. Przed terminem spłaty pierwszej razy dostaje zawiadomienie o cesji wierzytelności umowy do funduszu, który współpracuje z pożyczkodawcą. Taka cesja wymaga zgody dłużnika i umowa musi w treści wyraźnie informować, że wierzyciel może dokonać cesji tak zwanej wierzytelności przyszłej.

Jak działa proces kupowania długów?

Proces kupowania długów jest dość skomplikowany i wymaga dobrej znajomości zarówno rynku, jak i aspektów prawnych. Pierwszym krokiem jest analiza portfela długów, który jest na sprzedaż. Nabywca ocenia, jakie są szanse na skuteczną windykację poszczególnych długów, a także ryzyko związane z ich nabyciem. Po podjęciu decyzji o zakupie dochodzi do zawarcia umowy cesji wierzytelności, a nowy wierzyciel przejmuje prawa do dochodzenia spłaty. Kolejnym krokiem jest skontaktowanie się z dłużnikami i próba odzyskania należności, co może obejmować zarówno negocjacje, jak i skierowanie sprawy na drogę sądową.

Dlaczego firmy i osoby prywatne decydują się na kupowanie długów?

Firmy decydują się na kupowanie długów z myślą o zysku. Dzięki doświadczeniu i narzędziom, które posiadają, są w stanie odzyskać długi, które dla pierwotnych wierzycieli byłyby trudne do wyegzekwowania. W przypadku osób prywatnych, choć rzadziej, motywacje mogą być różne – czasem jest to inwestycja, innym razem możliwość uzyskania zwrotu z tytułu zakupu długów o niskiej wartości nominalnej. Skup długów oferuje firmom możliwość szybkiego odzyskania przynajmniej części zaległych płatności bez konieczności długotrwałego procesu windykacyjnego.

Kto najczęściej sprzedaje długi?

Najczęstszymi sprzedawcami długów są banki, firmy pożyczkowe oraz przedsiębiorstwa z sektora handlu i usług. W przypadku banków, sprzedaż długów to sposób na oczyszczenie bilansu i zmniejszenie ryzyka. Firmy pożyczkowe natomiast sprzedają długi, których nie udało się odzyskać w trakcie podstawowych działań windykacyjnych. Długi osób prywatnych mogą być także sprzedawane przez mniejsze podmioty, które nie posiadają zasobów ani doświadczenia w skutecznej windykacji należności od swoich klientów.

Model biznesowy oparty o kupowanie długów

Kupowanie długów to model biznesowy, który opiera się na wykorzystaniu różnicy między ceną zakupu długu a kwotą, jaką uda się odzyskać. Firmy windykacyjne kupują długi za ułamek ich wartości nominalnej, co oznacza, że nawet jeśli odzyskają tylko część sumy, wciąż mogą generować zysk. Dodatkowo, specjalizując się w ściąganiu długów, firmy te mogą zoptymalizować procesy windykacyjne, dzięki czemu są bardziej skuteczne niż pierwotni wierzyciele. To z kolei przyciąga coraz więcej podmiotów zainteresowanych inwestowaniem w portfele długów.

Kupowanie długów a regulacje prawne

Kupowanie długów jest ściśle regulowane przez prawo cywilne, a zwłaszcza przepisy dotyczące cesji wierzytelności.Podstawą sprzedaży długów jest art. 509 Kodeksu cywilnego:

Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania

Ważne jest, aby pamiętać, że dłużnik posiada wszystkie zarzuty, które mógł złożyć pierwotnemu wierzycielowi, więc cesja wierzytelności zmienia tak naprawdę jedynie podmiot, któremu ma świadczyć. Nowy wierzyciel nie może ograniczyć dłużnikowi praw, które wynikają z ustawy regulującej rynek kredytów konsumenckim (ustawa o kredycie konsumenckim). Wynika to wprost z art. 513 § 1 Kodeksu cywilnego:

Dłużnikowi przysługują przeciwko nabywcy wierzytelności wszelkie zarzuty, które miał przeciwko zbywcy w chwili powzięcia wiadomości o przelewie

Ponadto, działalność firm windykacyjnych jest kontrolowana przez instytucje nadzorcze. Ważnym elementem jest także ochrona danych osobowych dłużników oraz przestrzeganie zasad RODO w procesie windykacji.

Przyszłość rynku kupowania długów

Rynek kupowania długów dynamicznie się rozwija, co jest efektem rosnącej liczby wierzycieli, którzy decydują się na sprzedaż długów zamiast angażować się w długotrwałe i kosztowne procesy windykacyjne. W przyszłości możemy spodziewać się dalszego wzrostu zainteresowania tym rynkiem, zwłaszcza w obliczu rozwijających się technologii, które ułatwiają analizę ryzyka i skuteczność windykacji. Jednocześnie regulacje prawne będą nadal odgrywać kluczową rolę w kształtowaniu tego rynku, zapewniając ochronę zarówno wierzycielom, jak i dłużnikom.